İstanbul’umuzun işgalden kurtuluşunun 100. yıldönümünü 2023 yılının Ekim ayında kutlayacağız. Peki, ebeveyn ve öğretmenlerin geleceği emanet edeceğimiz genç nesile o yılların sıkıntı ve önemini yeterince öğrettiğinden emin miyiz? Türkiye’nin ulusal hafızası, kurtuluşun yüceliğini farkedebiliyor mu? İşgalciler, 1918 yılının Kasım ayında “geldikleri gibi” 1923’ün Ekim ayında “gittiler”. Kent, İngiliz, Fransız ve İtalyan güçlerinin kontrolünde İşgal Kuvvetleri’ne boyun eğmişken halkın Milli Mücadele’ye katkıları ve dönemin kayda değer olaylarıyla ilgili sorulara, görsel malzeme katkısı ve yeni bir bakış açısıyla sahada cevap verilebilir. “İstanbul ne haldeydi, Istanbul’un Milli Mücadele’ye katkıları nedir ve ne suretle gerçekleşmiştir, dönemin kayda değer olayları nerelerde yaşandı?” gibi sorulara zengin görsel malzeme katkısıyla yanıt vermek gerekir. Bu gerçeklerin, profesyonel rehber tarfından akılda kalacak şekilde öykülendirilerek işlenmesi ve dilden dile anlatılacak hâle getirilmesiyle başta Istanbullular olmak üzere yurttaşlarımızın 100. yıl coşkusuna bilinç düzeyinde hazırlanması amaçlanmaktadır.
1918 Ekim ayında daha Mondros Mütarekesi’nde atılan imzanın mürekkebi kurumadan, hatta anlaşma hükümlerinin dışına çıkılarak 1918 Kasım ayında yüzlerce gemi ve sayıları 50.000’e çıkacak karma ordu tarafından İstanbul işgal edilmiştir. 16 Mart 1920’de hukuken tescillenen işgal sonucu Osmanlı Devleti fiilen tarihe karışırken Müttefikler’in elinde âdeta hükümsüz hale gelişini Milli Mücadele’ye kimisi sıcak kimisi soğuk bakan kabineler sadece izledi. Bu dönem, 6 Ekim 1923’de Türk Ordusu’nun Istanbul’u geri alışına kadar 43 ay sürdü. Programımız için planladığımız akışta, işgal öncesi ve süresince İstanbul’daki hayat şartları, ekonomik yapı, 2. Meşrutiyet sonrası teşkilatlanmayı öğrenen toplumun hiyerarşik yapısı sayesinde direniş hareketini örgütleyişiyle işgalden topykekûn kurtuluş, tam bağımsızlık amacıyla 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa’nın etrafında öbeklenen Milli Mücadele’ye Istanbul’un katkıları ve şehirde yaşananlar, imkânlar elverdiği ölçüde “mekânlar” üzerinden anlatılacaktır. Dünyanın en güzel metropollerinden İstanbul’da her gün farkında bile olmadan gördüğümüz ve aceleyle yanından geçtiğimiz yapılar, duymasını bilene bir asır öncesinden hikayeler fısıldar. İşte bu çalışmayla amaçlanan, bu sesin duyulmasıdır: 1918-1923 yılları arasında Müttefikler tarafından paylaşılmaya çalışılan Osmanlı İmparatorluğu ve İstanbul, tam beş acı dolu yıl boyunca işgal altında yaşamak zorunda kaldı. Bu süreçte el değiştiren muhteşem yapılar, hastaneler, okullar, hâneler sorgusuz sualsiz gasp edildi. İşgal yıllarının izlerini takip edeceğimiz detayları aşağıda verilecek olan üçer saatlik turlarla bir ulusun karanlıklardan aydınlığa çıkışına tanıklık edilmesi amaçlanmaktadır. Parçalanmak ve yok edilmek istenen bir ulustan, bugünün özgür, bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’ne nasıl gelindiği iyi anlaşılırsa, geleceğin inşası o ölçüde sağlıklı olacaktir.
İşgal
1900’lerin başında, Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’ın önce Akaretler’de ardından Şişli’deki evinde neler yaşanmış, neler planlanmıştı? Bu turda, hangi kışlalar işgal edildi, Taksim Bahçesi nerede, Talimhane ne haldeydi anlatmak istiyoruz.
Ayrıca, Gazi’nin 13 Kasım’da kaldığı oda günümüze ulaşıp ulaşmadığını, Tokatlıyan Oteli’nin zamanında casusların cirit attığı lobisinde şimdi kimlerin gezdiğini merakla dinleyeceğizi biliyoruz. Gazi’nin vals hocası Madam Corinne’in evi gerçekte hangi sokakta bulunuyordu?
Mekteb-i Sultani, Galatasaray Postanesi ve Karakolunun işgal günlerindeki akıbeti neydi? İşgalden oteller payını nasıl almış, Fransız, Venedik, Britanya, Rus, İsveç ve Hollanda Sefaretlerinde neler yaşanmıştı öğrenmek için bu tura katılabilirsiniz.
Direniş
İstanbul’un işgali süresince yaşanan direniş hareketlerini kimler, nasıl örgütlenmişti? Şehzadebaşı Karakolu neredeydi, Letafet Apartmanı kimleri ağırlamıştı hiç dinlediniz mi?
Bu turda size Celadet’in Türk halkı için ne anlama geldiğini, Dönemin Harbiye Nezareti’nin başka ne amaçlarla kullanıldığını, Bekirağa Bölüğü’ne kimlerin kapatıldığını anlatıyoruz.
Gedikpaşa’daki Türkocağı’nın İngilizlerde yarattığı ruh hali neydi Sultahmet Mitinglerinin ve Kaymakam Kemal’in idamının yarattığı endişe ne boyutlardaydı. Ayasofya’yı kimler, neden havaya uçurmayı planladı, Dar-ül Fünûn’daki kadın direnişinin nelere sebep olduğunu bilmenizi istiyoruz.
1918 sonu 1919 başında Gülhane’de filizlenen direniş tohumu Fransızları korkutmuş muydu? İşgal boyunca yaşanan kömür sıkıntısı nelere yol açtı? İhsan Pere’nin Ankara’ya ulaşmak için döşediği telgraf hattının nereden başladığını ve daha nicesini öğrenmek için bu tura katılabilirsiniz.
Boğaz
16 Mayıs 1919 günü Mustafa Kemal Atatürk Samsun’a hangi iskeleden yola çıkmıştı biliyor musunuz? Peki, İşgal günü Mecliste neler yaşandığını ya da işgal süresince Yıldız ve Dolmabahçe’deki atmosferi, Enver Paşa’nın evine el koyan komutanın başına sonra neler geldiğini?
Zamanında Meclis-i Mebusan’a evsahipliği yapan Çırağan Sarayının işgal süresince ne olarak kullanıldığını, İngilizlerin koca Rumeli Hisar’ını neden havaya uçurmak istediler hatırlatmak istiyoruz.
“Boğaz boyunca hangi tabyalar işgal edilmişti?, İstanbul’un işgal edilen sanayi merkezi Çubuklu benzin depolarının yerinde bugün ne var?” gibi sorulara cevap arayacağımız turda Beylerbeyi Jandarma Okulunda neler yaşandığını, Özbekler Tekkesi’nin Anadolu’ya geçiş hareketinin merkezi durumuna nasıl geldiğini ve Kız Kulesinde kimlerin bulunduğunu bilmenizi istiyoruz.
Nihayet “Geldikleri gibi giderler” sözünün nerede söylendiğini ve daha nicesini öğrenmek için bu tura katılabilirsiniz.
